Teorie na temat typów osobowości powstają już od starożytności. Prawdopodobnie pierwszym, który zainteresował się tą tematyką był Hipokrates. Wyróżnił on w organizmie 4 płyny (krew, śluz zwierzęcy, czarną żółć, żółć), jak twierdził powiązene z temperementem. To właśnie one były dla niego fundementem do stawiania diagnozy „medycznej”. Mimo, że jego spekulacje nie były poparte podstawami naukowymi w pewien sposób zapoczątkowały patrzenie na człowieka i jego choroby w sposób holistyczny. Jak bowiem donoszą współczesne badania nasza osobowość może być kluczem do tajemnic dotykających nas dolegliwości fizycznych. Ostatnimi czasy szczególnie uwagę przyciąga teoria uwzględniająca zależności pomiędzy właściwościami osobowości człowieka, a stanem jego zdrowia czy narzędziami walki ze stresem, którymi się posługuje. Na jej podstawie wyróżniono 4 konstelacje: wzór zachowania A, osobowość typu B, osobowość typu C i osobowość typu D. Zapoznanie się z nimi może rzucić nowe światło na rozpatrywanie ludzkich schorzeń.
Co nam w osobowści gra?
Powstanie teorii 4 osobowości (A, B, C i D) nie możemy przypisać jednej osobie. Stanowi ona zsumowanie wyników prac kilku psychologów. Jednak wspólny cel doprowadził do ujednolicenia wniosków ogólnych i wyodrębnienia wspólnej charakterystki 4 wymiarów naszego „ja”. Przeważnie bowiem stanowimy zlepek właściwości pochodzących z każdej z 4 opcji. Popadanie w tylko jedną z nich mimo, że nie jest zaliczane do psychopatologii, może być predktorem poważnych zaburzeń zdrowotnych.
Wzór zachowania A
Pierwszy raz opisali go w 1959r. kardiolog Martin Friedman i Howard Rosenman. Ich dzieło powstało na podstawie doświadczeń z pacjentami kardiologicznymi. Nie bez powodu. Wzór zachowania A (WZA) opiera się bowiem na hipotezie, że istnieje związek między osobowością człowieka, a występującymi u niego chorobami układu krążenia. Taka zależność ma uzasadnienie w kilku aspektach, które składają się na WZA:
- Osoby typu A są zwykle bardzo konkurencyjne i samokrytyczne. Dążą do celów bez odczuwania radości ze swoich wysiłków lub osiągnięć. Związane z tym jest występowanie znacznej nierównowagi życiowej. Charakteryzują się dużym zaangażowaniem w pracę przy jednoczesnym braku umiejętności relaksu, obniżania napięcia, odpoczynku.
- Osoby typu A łatwo się „zamykają” i mają tendencję do drażliwości, reagowania złością i zdenerwowaniem. Często mają również wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie).
- Takie osoby doświadczają także silnej presji czasu. Często szybko stają się niecierpliwi z powodu opóźnień i próbują robić więcej niż jedną rzecz naraz.
- Ze stresem osoby ze wzorem zachowania A radzą sobie w sposób bardzo niezdrowy. Często sięgają po używki, piją duże ilości kawy, niekiedy jedocześnie nie dbając o zdrową dietę i odpowiednią ilość ruchu.
Wpływ tych czynników na m.in. chorobę niedokrwienną serca nie wydaje się być zbyt zadziwiającym faktem. Mimo wszystko nie są to tylko „puste” przypuszczenia. Wiele badań wykazało związek tych właściwości osobowości z chorobami kardiologicznymi. Jedno z nich trwało osiem i pół roku. Przeprowadzone na zdrowych mężczyznach w wieku od 35 do 59 lat udowodniło, że zachowanie typu A ponad dwukrotnie zwiększa ryzyko choroby wieńcowej u zdrowych osób. Można przypuszczać, że w więszości takie wyniki związane są ze skłonnością do podejmowania szkodliwych dla zdrowia zachowań przez osoby z WZA.
Osobowość typu B
Ten typ został wyróżniony równocześnie ze wzorem zachowania A (jako jego kontrast). Jest to swego rodzaju ideał do którego inne typy powinny dążyć. Osobowość typu B, z definicji, żyje na niższym poziomie stresu. Takie osoby wykazują także wyższy poziom wyobraźni i kreatywności. Zazwyczaj pracują stabilnie i mogą czerpać radość z osiągnięć, chociaż mają większą skłonność do lekceważenia stresu fizycznego lub psychicznego, gdy ich nie osiągają. W obliczu rywalizacji są w stanie skupiać się mniej na wygrywaniu lub przegrywaniu niż ich odpowiednicy typu A, a bardziej na czerpaniu przyjemności z gry, niezależnie od wyniku.
Typ Osobowości C
Wczesne ustalenia dotyczące stłumionej ekspresji emocji u pacjentów z rakiem przyczyniły się do sformułowania przez Lydiie Temoshok hipotezy (1987) o osobowości typu C. Ten typ osobowości nazywany jest dosyć sugestywnie „osobowością skłonną do raka”. Wydaje się, że nie jest ona przyczyną choroby nowotworowej, a ukrytą destrukcyjną skłonnością do postępowania wobec już obecnego schorzenia. Mianowicie w osobowość typu C wyróżniono obecność zasadniczo dwóch tendencji:
- Reagowanie poczuciem beznadziejności i bezradności w obliczu stresu; bierność.
- Wypieranie negatywnych emocji. Zewnętrznie osoba typu C wykazuje pogodę i uprzejmość.
Skłonności te naukowcy ściśle łączą z nastrojem depresyjnym i poczuciem beznadziejności. Ponad to osoby te za wszelką cenę unikają konfliktów i szukają harmonii. To ludzie, którzy nie tracą czujności i nie wyrażają negatywnych emocji. Często używają zahamowania, zaprzeczenia, emocjonalnej represji i autoagresji jako mechanizmów radzenia sobie. Poparciem na rzecz hipotezy o związku tego typu osobowości z rakiem dostarczają nam międzynarodowe badania. Ukazują one, że liczba zgonów po upływie 10 lat z powodu raka od diagnozy osobowości była najwyższa u osób reprezentujących typ osobowości C. Dodatkowo osoby z większym negatywnym zahamowaniem emocjonalnym są bardziej predysponowane do cierpienia na nowotwory. Dlatego czynniki psychologiczne, takie jak osobowość typu C, mogą mieć bezpośredni lub pośredni wpływ na rozwój raka.
Osobowość typu D
Po raz pierwszy wzmianka o osobowości typu D pojawiło się w literaturze w 1995 roku, za sprawą psychologa klinicznego Johana Denolleta. Określił on, że osoby z wysokimi poziomami następujących dwóch cech osobowości są klasyfikowane jako posiadające osobowość typu D:
- Negatywnie odbierają świat i mają skłonność do pochłaniania negatywnych emocji.
- Osiągają wysokie wyniki w zakresie zahamowania społecznego (unikanie interakcji społecznych) i mają tendencję do niewyrażania tych emocji.
Z tych też założeń wzięło się przypisanie osobowości typu D nazwy „osobowości stresowej”. Podobnie jak przy swoich poprzednikach (A i C) osoby z osobowością typu D mają potencjalne ryzyko wystąpienia ogólnego cierpienia psychicznego , o którym wiadomo, że wpływa zarówno na zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. Według badania z 2008 roku osobowość typu D wraz z objawami depresji może być niezależnym predyktorem przewlekłej niewydolności serca. Według innych badań ten typ osób może również częściej: opuszczać dni w pracy, zgłaszać objawy PTSD i życiowego wyczerpania. Natomiast na podstawie polskich badań zauważono, że osobowość typu D wiąże się z zachowaniami szkodliwymi dla zdrowia. Wśród nich wyodrębniono zażywanie różnego rodzaju używek i kompulsywne jedzenie. Stwierdzono także zależność tego typu osobowości z chorobami przewlekłymi takimi jak m.in.: cukrzyca, choroby układu krążenia, czy rak.
Podsumowanie
Jak widać zarówno ciało, jak i psychika pozostają stale we wzajemnej zależności. Zaburzenia psychiczne wynikają z przyczyn fizycznych, podobnie jak zaburzenia fizyczne wynikają z przyczyn psychicznych. Poszukiwania specyficznych cech człowieka sprzyjających określonym chorobom pozwala wyróżnić typy osobowości działające jako czynnik ryzyka chorób i współdziałanie synergistycznie z innymi czynnikami ryzyka, takimi jak np. palenie i dziedziczność. W świetle badań zdaje się to być szczególnie znacząca teoria dla lekarzy pracujących z pacjentami onkologicznymi, czy kardiologicznymi. Udowodniono statystycznie, że terapia behawioralna może znacznie zmniejszyć prawdopodobieństwo raka lub śmiertelności z powodu choroby wieńcowej. Jednak myślę, że we wszystkich przypadkach schorzenie pacjenta (jakie by ono nie było) zawsze powinno być rozpatrywane holistycznie i leczone nie tylko w sposób objawowy, ale także i przyczynowy.
https://www.healthline.com/health/type-d-personality
Ogińska-Bulik N., Osobowość typu D. Teoria i Badania, Wyd. WSH-E, Łódź 2009.
https://ar.iiarjournals.org/content/31/11/4013
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11119782/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3477961/
https://www.verywellmind.com/type-a-personality-traits-3145240
https://exploringyourmind.com/type-c-personality-main-characteristics/
Heszen I., Psychologia stresu, PWN, Warszawa 2016.
Tagi: osobowość, psychologia, typy osobowości, zdrowie holistyczne
Komentarzy