W naszej dzisiejszej publikacji czeka Cię dalszy odkrywania tego, co może kryć…. a właściwie: co chce nam powiedzieć skóra. Niemniej jednak, przyświecać nam będzie podejście osteopatyczne – traktujące organizm w sposób holistyczny, a nie dobrze Ci znane z wizyt u dermatologa – traktujące skórę jako oddzielny, niezależny organ.

Czasem są to dyskretne podszeptywania które „usłyszymy” dopiero gdy wiemy gdzie nasłuchiwać i przyłożyć ucho a właściwie dłonie. Niekiedy jest to próba rozmowy i wyrażania swoich obaw oraz chęć zwrócenia na siebie uwagi w sposób bardziej wyraźny. Bywa również, że jest to krzyk z prośbą o pomoc, bo dzieje się coś na prawdę niedobrego. Przyjrzyjmy się zatem temu co i w jaki sposób skóra może nam podpowiadać o stanie organizmu.

 

Diagnostyka zdrowia z punktu widzenia osteopatii – objawy skórne

Osteopatia to metoda, w której badanie manualne wykorzystywane jest do stawiania diagnozy i leczenia chorych. Osteopatia uznaje i akceptuje zależność pomiędzy ciałem a umysłem zarówno w stanie określanym jako zdrowie, jak i w stanie chorobowym.

Wedle niej, zaburzenia w obrębie funkcjonowania narządów wewnętrznych mogą stać się „widoczne” w obrębie skóry i tkanek podskórnych. Przyjrzyjmy się zatem naukowym podstawom diagnostycznym osteopatii z wykorzystaniem informacji płynącymi ze skóry.

Strefy Heada są to pola projekcji bólu rzutowanego ze zmienionych patologicznie narządów, do określonych pól na skórze. W obrębie skóry możemy również mieć do czynienia z innymi „znaleziskami” istotnymi diagnostycznie i terapeutycznie z perspektywy osteopatii i fizjoterapii, w kontekście zaburzenia funkcjonowania osi trzewia-skóra. Poza Strefami Heada są to m.in. punkty Chapmana czy strefy Jarricota. Wyjaśnijmy zatem po krótce, jakie informacje jest w stanie uzyskać osteopata o stanie zdrowia swojego pacjenta na podstawie tych określonych pól.

 

Diagnostyka skóry z perspektywy osteopaty: Jakie informacje płyną z jej powierzchni? – Strefy Heada

Strefy Heada wzięły swą nazwę od swojego odkrywcy – Sir Henrego Heada. Badacz ten w trakcie swoich prac w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku dostrzegł określone obszary na skórze pacjentów z półpaścem wykazujące wzmożoną bolesność i napięcie związane z patologią konkretnego narządu wewnętrznego. W obrębie tych stref mamy również do czynienia z tzw. „punktami maksymalnymi”, punktami w których owe zmiany się rozpoczynają i rozprzestrzeniają dalej na konkretną strefę oraz wykazują one się największą bolesnością. Co ciekawe naukowcy zauważyli korelację pomiędzy punktami maksymalnymi dla płuc, żołądka, wątroby oraz nerek/pęcherza moczowego z odpowiadającymi im punktami akupunkturowymi Mu i Shu.

Skóra a sygnały płynące z jelit

Mechanizmem stojącym za tym zjawiskiem wydaje się być odruch trzewno-skórny. W przypadku podrażnienia receptorów trzewnych, ból i zmiany tkankowe mogą dotykać obszaru skóry (dermatom) unerwianego przez ten sam segment kręgosłupa co dany narząd. Mówimy wtedy o bólu rzutowanym. Jednak co ciekawe ból czy nadmierna wrażliwość w Strefie Heada może wystąpić zanim pojawi się ból samego narządu.

Układ nerwowy i skóra pochodzą embriologicznie z tego samego listka zarodkowego – ektodermy. Część autonomicznego układu nerwowego zbierający bodźce czuciowe (w tym bólowe) z narządów wewnętrznych, przesyła informacje do zwojów nerwów rdzeniowych a następnie do rogów tylnych rdzenia. Uważa się, że włókna aferentne zbierające informacje czuciowe z dermatomów, miotomów i bólowe z trzewi tworzą połączenie synaptyczne w blaszkach Rexed’a I-II oraz IV-V istoty szarej rdzenia kręgowego i poprzez drogi rdzeniowo-pęczkowo-wzgórzowe docierają do podwzgórza i wzgórza gdzie są odbierane jako skórne odczucie bólu trzewnego.

Diagnostyka zdrowia na bazie Stref Heada – podejście osteopatyczne

Podczas procesu diagnostycznego najbardziej rozpowszechnione jest zajmowanie się strefami znajdującymi się na tułowiu, ale prace Head’a również dotyczyły skóry głowy i szyi.

Poniżej przykładowe Strefy Heada’a z przynależnymi im dermatomami (w nawiasach dodatkowe dermatomy przy nasileniu objawów) w odniesieniu do obszarów na twarzy i szyi wraz z dolegliwościami pacjentów Sir Head’a:

• Serce T1-T3 (T4-T9 oraz C3-C4) i Płuca T1-T5 (T6-T7) (m.in. przerost mięśnia sercowego, dysfunkcja zastawek, zawał mięśnia sercowego, tętniak aorty, ostry ból w chorobach układu oddechowego, ostre zapalenie oskrzeli, bolesny kaszel) – obszar czołowo-nosowy, czołowo-skroniowy oraz wewnątrzoczodołowy.
• Żołądek T6-T9 po lewej stronie (m.in. ostre zapalenie żołądka i wrzody żołądka)- obszar czołowo-nosowy, czołowo-skroniowy, skroniowy, ciemieniowy oraz czubka głowy
• Wątroba T7-T10 po prawej stronie i woreczek żółciowy T7-T9 (T6) (m.in. kolka wątrobowa i kolka żółciowa) – obszar czołowo-nosowy, czubka głowy, potyliczny (bardzo często obszar szyi oraz ból prawego barku)
• Jelito grube do odbytnicy T9-T12 i odbytnica S2-S4 – obszar czubka głowy i ciemieniowy
• Pęcherz moczowy (w przypadku rozdęcia) T11-L1 (m.in. kamica pęcherza moczowego i zatrzymywanie moczu) – brak obszaru na skórze głowy i szyi
• Nerka i moczowód T10-L1 (m.in. kamica nerkowa i kolka nerkowa)- brak obszaru na skórze głowy i szyi
• Narządy rozrodcze (m.in. infekcje narządów rozrodczych czy choroba nowotworowa)
• Prostata T10-T12, L5-S3 – nie podano
• Jądra oraz jajniki T10 – obszar potylicy
• Macica w skurczu T10-L1 kanał szyjki macicy oraz dolna część L5-S4 – nie podano

A teraz spójrzmy na to wszystko z drugiej strony. Skoro narząd wewnętrzny wpływa na skórę poprzez trzewno-skórny łuk odruchowy to istnieje również możliwość wpływania na narząd poprzez działanie na powierzchni skóry poprzez odruch skórno-trzewny. Wykorzystując bodziec czuciowy (czasem również bólowy) powinniśmy być w stanie wpływać na konkretny organ poprzez drażnienie wyżej wymienionych pól oraz punktów maksymalnych. Przykładowymi metodami terapeutycznymi stosującymi to podejście może być akupunktura czy masaż segmentarny.

 

Diagnostyka skóry z perspektywy osteopaty: Trochę głębiej – strefy Jarricota

Skórne strefy odruchowe według doktora Henri Jarricota zostały zaproponowane w 1975 roku, a wraz z nimi scharakteryzowano wynikające z nich określone dysfunkcje trzewne. Do ich zlokalizowania wykorzystuje się technikę fałdu skórnego, gdzie chwytamy skórę między kciuki oraz palce wskazujące i unosimy ją. Następnie przesuwamy ją od „boku” w kierunku przyśrodkowym. Jeżeli znajdziemy strefę o gęstszej konsystencji z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi oznacza to, że natrafiliśmy na strefę odruchową. Zwyczajowo są one zlokalizowane na przedniej stronie ciała po stronie po której znajduje się odpowiadający, zajęty organ i zawsze występują w tych samych punktach. Podobnie jak w przypadku stref Heada, mogą one występować bez właściwych dolegliwości ze strony konkretnego narządu. Uważa się, że w przeciwieństwie do stref Heada, które zlokalizowane są w zewnętrznej części skóry (naskórku), strefy Jarricota zlokalizowane są głębiej – w skórze właściwej. Uważa się również, że pokrywają się miejscami ujścia nerwu skórnego.

W koncepcji Jarricota stwierdzono istnienie bardzo ciekawej strefy, a mianowicie punktu STRACHU. Zlokalizowany jest na wysokości przestrzeni między żebrem IV i V po stronie lewej i jako jedyny może boleć spontanicznie. Uważa się, że żródłem tych dolegliwości może być nierównowaga wegetatywna (pomiędzy czynnościami układów współczulnego i przywspółczulnego), przeciążenie współczulne bądź zaburzenia psychosomatyczne. Strefy Jarricota również można poddawać terapii wykorzystując chwyt diagnostyczny tzn. fałd skórny. Można złapać fałd i po prostu utrzymywać do momentu ustąpienia dolegliwości, złapać fałd i spróbować „ustawić” skórę w pozycji jak najluźniejszej (chwyt ten można też używać do autoterapii) bądź złapać fałd i wykonywać małe ruchy okrężne.

 

Diagnostyka skóry z perspektywy osteopaty: Jeszcze głębiej – punkty Chapmana

Do końca 1920 roku Frank Chapman zlokalizował około 200 konkretnych obszarów na ciele korespondujących z określonymi dysfunkcjami narządów wewnętrznych. Twierdził, że punkty te powstają na skutek zaburzenia przewodnictwa nerwowego oraz zastojów limfatycznych. Stąd też, nazwano je odruchami neurolimfatycznymi Chapman’a. Punkty te zlokalizowane są na przedniej i tylnej stronie ciała, pod skórą oraz pod podskórną tkanką tłuszczową, najczęściej w powięzi głębokiej oraz okostnej. Są niewielkiej wielkości, bo o średnicy zaledwie 2-3 mm, oraz charakteryzują się mocną, gładką teksturą. Można je wyczuć palpacyjnie, ale należy się spodziewać że będą one mocno bolesne w tego typu badaniu. Mają one znaczenie diagnostyczne, gdyż pomagają w różnicowaniu dolegliwości trzewnych.

Dla dodatniego odruchu Chapmana, dla danego narządu, muszą występować przednie, jak również tylne punkty odruchowe. Mogą one być pomocne terapeutycznie. Po przeprowadzeniu terapii określonych struktur możemy zaaplikować ucisk o odpowiednio dobranej intensywności, utrzymywany przez około 20-60 sekund podczas stymulacji rotacyjnej. To, co odróżnia punkty odruchowe Chapmana od mięśniowo-powięziowych punktów spustowych to to, że nie powodują rzutowania bólu do innych obszarów pod wpływem ucisku, oraz, że nie reagują na rozluźnianie pozycyjne. Dla ciekawostki powiem że można te punkty wyczuć palpacyjnie, jednakowoż nie są widoczne podczas badań obrazowych.

 

Diagnostyka zdrowia przez objawy skórne – podsumowanie

Jak widać skóra i to, co próbuje nam powiedzieć o stanie funkcjonowania naszego wnętrza, może być bardzo ciekawe oraz pomocne w procesie diagnostycznym. Z punktu widzenia terapeutycznego oddziaływanie na skórę w określony sposób w zmienionych odruchowo strefach, może być ważnym dodatkiem do kompleksowego podejścia osteopatycznego w ujęciu pięciu modeli. W kolejnym wpisie, zagłębiając się dalej w tajniki diagnostyczno-terapeutyczne, przyjrzymy się osteopatycznej pracy z pacjentem w ujęciu odruchowej pracy z trzewiami wg koncepcji wisceralnej (trzewnej).

 

Bibliografia:

1. Beissner F, Henke C, Unschuld PU. Forgotten features of head zones and their relation to diagnostically relevant acupuncture points. Evid Based Complement Alternat Med. 2011;2011:240653. doi:10.1093/ecam/nen088
2. Beltrán Molano ML, Pinilla Bonilla LB, Beltrán Dussan EH, Vásquez Londoño CA. Anatomo-Functional Correlation between Head Zones and Acupuncture Channels and Points: A Comparative Analysis from the Perspective of Neural Therapy. Evid Based Complement Alternat Med. 2014;2014:836392.
3. Liem T, Dobler TK, Puylaert M. Przewodnik po osteopatii wisceralnej. Tom 1. MedPharm Polska. 2017

Tagi: osteopatia, punkty Chapmana, Strefy Heada, Strefy Jarricota, zdrowie skóry