Po tym, jak jakiś czas temu przekazaliśmy Wam materiał umożliwiający samodzielną interpretację wyników z morfologii, przyszła pora na kolejny krok, a bohaterem kolejnej części naszego poradnika będą elektrolity.

Elektrolity bywają również nazywane minerałami, solami czy mikroelementami. Odgrywają ważną rolę w przemianie materii i w odpowiednim działaniu układu nerwowego oraz mięśniowego. Do najważniejszych elektrolitów zaliczamy magnez, potas, sód oraz wapń. Czasami badaniu podlegają również jony chlorkowe i fosforanowe.

Czym są elektrolity i jakie pełnią funkcje?  Jakie są przyczyny nadmiaru i niedoboru elektrolitów? Jakie są objawy ich nadmiaru i niedoboru? Jak interpretować wyniki badań elektrolitów? Zapraszam do dzisiejszej lektury.

 

Czym są elektrolity i jakie pełnią funkcje?

Głównym celem tych mikroelementów jest utrzymywanie równowagi w gospodarce wodnej i elektrycznej aktywności komórek mięśniowych i nerwowych. Elektrolity pełnią istotną rolę, obejmującą regulowanie poziomu pH Twojego organizmu. To przy ich niedoborze o wiele łatwiej o zakwaszenie organizmu, które może prowadzić do wielu poważnych chorób przewlekłych. Większość z minerałów znajdziesz w komórkach, jednak część z nich krąży również w płynie krwi – plazmie. Ich rozdział umożliwia odpowiednie odżywienie komórek oraz wymianę substancji i informacji przez błony komórkowe.

Organizm nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć elektrolitów, tak więc musisz je codziennie dostarczać wraz z pożywieniem. Wydalanie minerałów odbywa się przez nerki, skórę oraz układ wydalniczy.

 

Analiza wyników badań elektrolitów – magnez

Magnez jest niezbędnym minerałem wykorzystywanym w licznych procesach zachodzących w naszym organizmie. Bez niego duża część nie może w ogóle zachodzić, lub zachodzi zdecydowanie wolniej. Co ciekawe, magnez potrafi również łagodzić negatywne następstwa cukrzycy. Jego niedobór nie tylko wzmacnia objawy tej choroby, ale również zwiększa ryzyko poważnych powikłań będących jej następstwem, takich jak np. uszkodzenie serca i naczyń krwionośnych. Magnez zasadniczo magazynuje się w komórkach, a nawet 60% jego podaży jest magazynowana w kościach.

Magnez ma swój udział w blisko 300 układach enzymów i ma wpływ na prawie wszystkie procesy zachodzące w organizmie. Jest konieczny dla wielu funkcji komórek i uczestniczy w prawie wszystkich procesach przemiany materii. Jest konieczny do budowy zdrowych zębów i kości oraz do funkcjonowania mięśni. Jego opozycją jest wapń. Przy analizie krwi całkowitej przy niedoborze magnezu często stwierdza się nadmiar wapnia w erytrocytach (czerwonych krwinkach, o których więcej możesz się dowiedzieć tutaj).

Normy dla osób dorosłych: 0,65-1,1 mmol/l

Podwyższony poziom magnezu (hipermagnezemia)

Pierwszym objawem nadmiaru magnezu jest fizyczne osłabienie, obniżone ciśnienie krwi, osłabienie perystaltyki jelit oraz osłabienie pęcherza, które mogą prowadzić do zaparć oraz nietrzymania moczu. Do możliwych przyczyn tego stanu najczęściej zalicza się:

• Ostrą lub chroniczną niewydolność nerek
• Przyjmowanie leków wiążących kwasy żołądkowe, które są wykorzystywane w przypadku zgagi i refluksu (inhibitory pompy protonowej – IPP) oraz zawierających magnez środków przeczyszczających

Warto również zwrócić uwagę na relację magnez-wapń, które są antagonistami. Niedobór wapnia może prowadzić do podwyższenia poziomu magnezu.

Obniżony poziom magnezu (hipomagnezemia)

Do najczęstszych objawów obniżonego poziomu magnezu zalicza się zaburzenia snu, zaparcia, zawroty głowy, nerwowość oraz drżenie rąk. O tym stanie mogą świadczyć także podatność na stres, skurcze lub napięcia mięśni oraz zaburzenia rytmu serca.

Przyczynami hipomagnezemii mogą być:

• Cukrzyca (niedobór potasu i magnezu we krwi całkowitej)
• Nadczynność tarczycy i nadnerczy
• Zwiększone wydalanie magnezu przez nerki
• Zmniejszone wchłanianie w wyniku biegunki
• Niedostateczne spożycie, występujące chociażby przy nadużywaniu alkoholu
• Przyjmowanie leków, takich jak środki antykoncepcyjne lub antyiotyki
• Długotrwałe przyjmowanie środków przeczyszczających

Również nadmierne spożycie witaminy D i wapnia może wywoływać objawy relatywnej hipomagnezemii. Pamiętaj o tym, że podczas ciąży, karmienia piersią, w fazie wzrostu czy przy wzmożonym stresie powstaje wyższe zapotrzebowanie na magnez.

 

Analiza wyników badań elektrolitów – potas

Potas zajmuje centralne miejsce w przemianie materii zachodzącej w nerwach i mięśniach. Wpływa na potencjał błonowy oraz pobudzenie komórek. Pełni ważną rolę w tworzeniu się białek i rozkładaniu węglowodanów. Potas utrzymuje w równowadze gospodarkę płynów w komórkach. Aż w 90% jest przechowywany wewnątrz komórek ciała, działa katabolicznie oraz kwasowo. Wraz z wapniem odpowiadają za uwalnianie energii w organizmie. Substancją działającą w opozycji do potasu jest sód.

Normy dla osób dorosłych: 3,6-5 mmol/l

Podwyższony poziom potasu

Co ciekawe, podwyższony poziom tego minerału może powstać wtedy, gdy przy pobieraniu krwi żyły są zbyt długo tamowane albo nie przeprowadza się oddzielenia surowicy od krwi. Przez rozpad czerwonych krwinek (hemolizę) potas z komórek trafia do surowicy.

Do przyczyn podwyższonego poziomu potasu zalicza się:

• Zakwaszenie organizmu. W tym przypadku należy również określić poziom pozostałych elektrolitów: sodu, magnezu i wapnia, ponieważ brak równowagi w stosunku tych minerałów może być przyczyną
• Przy tym schorzeniu poziom potasu w surowicy zazwyczaj jest podwyższony, natomiast w krwi całkowitej z kolei zredukowany. Jest to oznaka zaburzenia przemian katabolicznych, które zachodzą już od jakiegoś czasu
• Niewydolność nerek
• Leki, które obniżają poziom potasu, np. diuretyki

Podwyższony poziom potasu może prowadzić do pogłębienia osłabienia nerek i prowadzić nie tylko do problemu z tym organem, ale również z sercem. Pacjenci z podobną przypadłością powinni przyjmować preparaty potasu tylko pod opieką swojego lekarza prowadzącego.

Obniżony poziom potasu

Niedobór potasu prowadzi do ogólnego osłabienia mięśni. Symptomami tego stanu są m.in. zawroty głowy, zmęczenie, obniżona koncentracja, a także niskie ciśnienie krwi oraz zaparcia. Do tego stanu często prowadzi nadmiar soli w żywności, który utrudnia jego wchłanianie. Przyczynami obniżonego poziomu potasu mogą być:

• Silne pocenie się (np. sport lub sauna)
• Biegunka albo wymioty
• Dłuższe przyjmowanie środków przeczyszczających bądź odwadniających
• Ostra i chroniczna niewydolność nerek
• Dłuższe leczenie kortyzonem
• Nadmierne spożycie lukrecji
• Nadprodukcja aldosteronu przez nadnercza

Jeśli w komórkach pojawia się niedobór potasu, zazwyczaj stosuje się związek potasu i kwasu cytrynowego (cytrynian potasu), ponieważ kwas cytrynowy działa również odkwaszająco.

 

Analiza wyników badań elektrolitów – sód

Sód reguluje gospodarkę wodną, jest ważny dla utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej i aktywuje różne enzymy w przemianie materii. Jest niezbędny do rozładowywania napięcia elektrycznego w błonach komórkowych. Zapewnia dalsze przekazywanie impulsów nerwowych, uczestniczy w regulacji rytmu serca i pracy mięśni. Powiedzieliśmy już, że sód jest antagonistą potasu. Jego 90% znajduje się poza komórkami ciała i w przeciwieństwie do potasu działa anabolicznie i zasadowo.

Normy dla osób dorosłych: 136-145 mmol/l

Podwyższony poziom sodu

Zbyt wysoki poziom sodu prowadzi do zakłóceń świadomości, niepokoju, drżenia mięśni i skurczów. Podwyższony poziom sodu w krwi całkowitej z równocześnie obniżonym poziomem potasu i magnezu są oznakami nieprawidłowości w przemianie materii, których organizm nie jest już w stanie wyrównać. Do przyczyn podwyższonego poziomu sodu zalicza się:

• Niedobór wody przez zmniejszone jej przyjmowanie
• Utrata płynów, np. w rezultacie długotrwałej biegunki, wymiotów, gorączki lub silnego pocenia się
• Moczówka prosta (zaburzenie wydalania wody przez hormon antydiuretyczny ADH)
• Chroniczna niewydolność nerek

Obniżony poziom sodu

Jest to zjawisko stosunkowo rzadkie, które najczęściej występuje u noworodków, małych dzieci oraz starszych osób. Obniżony poziom sodu prowadzi w krótkim czasie do zagrażającej życiu utraty równowagi gospodarki wodnej. Do objawów zalicza się mdłości, wymioty, dezorientację, bóle głowy, skurcze oraz osłabienie mięśni.

Wśród przyczyn obniżonego poziomu sodu wymienia się:

Stosowanie leków przeciwbólowych jak Ibuprofen albo Voltaren, które mogą redukować stężenie sodu

• Stres, który prowadzi do niedoboru sodu w krwi całkowitej
• Stosowanie diuretyków, które zwiększają wydalanie wody z organizmu, czego efektem ubocznym jest również wydalanie sodu przez nerki
• Podwyższenie objętości płynów przy niewydolności serca, marskości wątroby albo zaburzeniu funkcji nerek

 

Analiza wyników badań elektrolitów – wapń

Wapń jest minerałem, którego znajdziesz w najwyższej ilości względem swojej masy. W każdym organizmie znajduje się aż od 1 do 1,5kg wapnia. 99% tego mikroelementu znajdziesz w kościach i zębach, a liczne związki wapnia zapewniają ciału stabilność i wytrzymałość. Tarczyca pełni funkcję regulacyjną stężenie magnezu we krwi. Duży udział w tym procesie odgrywa również witamina D.

Wapń jest potrzebny w przemianie materii do pobudzania mięśni i nerwów. Zajmuje się również rozkładaniem glikogenu, przez co pełni istotną funkcję w przemianie węglowodanów. Ponadto zajmuje się także podziałem komórek i aktywacją niektórych hormonów oraz enzymów. W przypadku pojawienia się alergii bądź stanu zapalnego, wapń uszczelnia błonę komórkową. Jeśli jednak przechodzi do katabolicznej przemiany materii, może przenikać do komórek wymiennie z potasem i prowadzić do załamania gospodarki energetycznej komórki. Przeciwieństwem wapnia jest magnez i oba te mikroelementy powinny znajdować się na zrównoważonym poziomie względem siebie.

Normy dla osób dorosłych: 2,2-2,6 mmol/l

Podwyższony poziom wapnia (hiperkalcemia)

W przypadku lekkiej hiperkalcemii w większości przypadków nie występują żadne niepokojące objawy. Jednakże, przyczynami podwyższenia poziomu wapnia zazwyczaj są:

• Przedawkowanie witaminy D lub witaminy A
• Przyjmowanie tiacydów
• Nowotwory złośliwe z przerzutami do kości
• Niedoczynność nadnerczy
• Nadczynność tarczycy

Podwyższenie poziomu wapnia we krwi całkowitej wskazuje na silnie zakłóconą przemianę komórkową ze zwiększonym ryzykiem nowotworowym. W tych warunkach poziom potasu i magnezu we krwi jest zazwyczaj obniżony.

Podwyższony poziom wapnia ma działanie antyzapalne i antyalergiczne. Jest jednak niezbędny wyłącznie przy leczeniu ostrych przypadków chorób i oczywiście przy budowie kości w wieku dziecięcym. Jego długotrwałe przyjmowanie w wieku dorosłym stanowi znaczne zagrożenie. Prowadzi do degeneratywnych procesów, takich jak tworzenie się kamieni aż do zwapnienia nerek oraz przyczynia się do ryzyka nowotworowego.

Obniżony poziom wapnia (hipokalcemia)

Do obniżenia stężenia wapnia dochodzi w osoczu. Nadmiar magnezu może również wzmacniać objawy niedoboru, ponieważ oba minerały zachowują się antagonistycznie. Przy ekstremalnym niedoborze wapnia usta zniekształcają się w tzw. „usta karpia”, stopy do stopy końsko-szpotawej, a dłonie przyjmują ułożenie tak zwanej ręki położnika. U dzieci może dojść do kurczenia mięśni krtani, które prowadzą do zagrażających życiu duszności.

Przyczynami hipokalcemii mogą być:

• Niedoczynność tarczycy. Jeśli brakuje hormonów tarczycowych, wapń jest wydalany w zwiększonej ilości przez nerki. Główną przyczyną tej sytuacji jest usunięcie kawałka tarczycy. Dłuższy niedobór magnezu również może prowadzić do obniżenia poziomu hormonów tarczycowych
• Chroniczne choroby jelit prowadzą często do zmniejszonego przyjmowania wapnia i innych ważnych dla zdrowia mikroelementów
• Marskość wątroby i zaburzenie wydalania ze strony nerek
• Ostre zapalenie trzustki
• Rozmiękanie kości (osteomalacja)
• Niedobór witaminy D, często ze względu na niedobór światła słonecznego i obniżoną aktywność wątroby oraz nerek.

 

Elektrolity – podsumowanie

Elektrolity to minerały, które po rozpuszczeniu w wodzie przenoszą ładunek elektryczny. Są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, mięśni i utrzymania optymalnego środowiska dla Twojego organizmu. Większość osób zaspokaja swoje zapotrzebowanie na elektrolity poprzez zbilansowaną dietę, chociaż brak równowagi może się pojawić także, kiedy dochodzi do odwodnienia – ze względu na chorobę lub przyjmowane lekarstwa.

Jeśli podejrzewasz zaburzenie równowagi elektrolitowej, warto to skonsultować z lekarzem prowadzącym.

 

Bibliografia

Ihnatowicz P., Ptak E. (2017). Masz to we krwi. Morfologia, Hashimoto, Cholesterol. Wyniki, diety, wskazówki. Wydawnictwo Publicat, Poznań.

Ursinus L. (2016). Co mówi Twoja krew. Holistyczne spojrzenie na wyniki badań laboratoryjnych, Wydawnictwo Vital, Białystok.

https://www.ausmed.com/cpd/articles/normal-electrolyte-levels

https://www.healthline.com/nutrition/electrolytes

https://labtestsonline.org/tests/electrolytes-and-anion-gap

https://zywienie.abczdrowie.pl/elektrolity

Tagi: elektrolity, magnez, potas, sód, wapń