Nerw błędny jest niezastąpionym elementem koncepcji, nazywanej psychoneuroimmunologią. Psychoneuroimmunologia to nauka szukająca połączeń pomiędzy odpowiedzią immunologiczną organizmu a funkcjami psychicznymi (behawioralnymi), nerwowymi i endokrynnymi (odpowiedzią hormonalną).

 

Czym jest psychoneuroimmunologia?

Psychoneuroimmunologia jest koncepcją traktującą pojęcie odporności organizmu bardzo kompleksowo. Kluczowym jej elementem jest autonomiczny układ nerwowy (AUN). Wzajemna równowaga pomiedzy dwoma głównymi cześciami tego ukłądu (współczulną i przywspółczulną) są kluczem dla: utrzymania homeosatzy w organizmie, odpowiedniej reakcji na wewnętrzną i zewnętrzną stymulację, podstwawowe funkcję pozwalające nam przetrwać, dostosowanie odczuwania bólu oraz funkcje immunologiczne.

Układ współczulny nazywany jest układem „walki i ucieczki” (z ang. fight or flight), odpowiada za stymulację organizmu do działania. Część przywspółczulna z kolei odpowiada za „trawienie i odpoczywanie” (z ang. rest and digest), a zatem za obniżanie poziomu nadmiernej mobilizacji organizmu. Głównym elementem układu przywspółczulnego (stanowiącym 80% wszystkich włókien przywspółczulnych ukłądu autonomicznego) jest nerw błędny. Nerw błędny jest w dużej mierze zaangażwany w wykrywanie obwodowych stanów zapalnych, wywołując odpowiednia odpowiedź immunologiczną, hormonalną, autonomiczną czy przeciwbólową. Działa jako nasz „szósty zmysł”, jako wewnętrzny podświadomy mózg, odpowiadając za homeostaze organizmu, integrując odpowiedź autonomiczną z prawie wszystkich organów.

 

Nerw błędny – anatomia

Nerw błędny jest X nerwem czaszkowym i jest najdłuższym nerwem czaszkowym w naszym ciele. Rozpoczyna się w rdzeniu przedłużonym i przechodząc przez otwór szyjny, rozpoczyna swoją długą i różnorodną drogę w głąb naszego ciała, skąd bierze swą nazwę. Podążając wzdłuż głównych naczyń szyi, przez górny otwór klatki piersiowej, dalej układając się wzdłuż przełyku, przechodzi przez rozwór przełykowy przepony i licznymi gałęziami dociera do wszystkich narządów klatki piersiowej oraz jamy brzusznej, z wyjątkiem części jelita grubego (poniżej zagięcia śledzionowego okrężnicy).

Punkt ten (punkt Cannona-Bohma) na jelicie grubym jest też punktem zmiany ukrwienia (tętnicy krezkowej górnej na tętnicę krezkową dolną) oraz granicznym obu rodzajów perystaltyki jelita grubego. Zbudowany jest z włókien czuciowych, ruchowych i przywspółczulnych.

Nerw błędny zaopatruje:

• ruchowo – mięśnie podniebienia, gardła i krtani
• czuciowo – opnę twardą tylnego dołu czaszki, tylny odcinek zewnętrznej powierzchni błony bębenkowej, skórę ściany tylnej i dolnej przewodu słuchowego zewnętrznego i przylegającej części małżowiny usznej (muszlę), krtań
• przywspółczulnie (i czuciowo) – wszystkie trzewia klatki piersiowej i jamy brzusznej (do punktu Cannona-Bohma)

Porażenie nerwu błędnego może powodować m.in. niedowład mięśni krtani i podniebienia skutkujące utratą głosu czy zaburzeniami przełykania czy zaburzenia pracy mięśnia sercowego i cisnienia krwi.

 

Nerw błędny – funkcje i interakcje

W swoim przebiegu tworzy liczne połaczenia z nerwami sąsiednimi: nerw twarzowy (VII), nerw językowo-gardłowy (IX), nerw dodatkowy (XI), nerw podjęzykowy (XII) czy pień współczulny. Może zatem mieć pośredni wpływ na struktury zaopatrywane przez te nerwy (m.in. mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, część zstępująca mięśnia czworobocznego czy mięśnie mimiczne) jak również one mogą wpływać na aktywność nerwu błednego.

Neuroprzekaźniki wykorzystywane przez różne włókna i gałęzie nerwu błędnego:

• acetylocholina (główny neuroprzekaźnik układu przywspółczulnego)
• katecholaminy (dopamina, adrenalina i noradrenalina; neuroprzekaźniki ukłądu współczulnego)
• hormony trawienne (np cholicystokinina)
• substancja P (również wykorzystywana w powstawaniu reakcji bólowej)
• endorfiny
• GABA (jeden z najwolniejszych neuroprzkaźników)
• glutaminian (jeden z najszybszych neuroprzekaźników).

To pokazuje mnogość funkcji w jakie jest zaangażowany nerw błędny do których zaliczamy m.in.:

• poprzez promowanie wydzielania acetylocholiny: zwalnianie rytmu pracy serca, obniżanie ciśnienia krwi, promowanie procesów trawiennych czy reakcja przeciwzapalna
• wydzielanie serotoniny: kontola apetytu, dobre samopoczucie, umożliwia zasypianie, zwiększanie libido
• wydzielanie oksytocyny: pomaga budować i utrzymywać relacje międzyludzkie, nasila poczucie zaufania, zmniejsza lęk społeczny, chroni ukłąd naczyniowy i serce przed stresem, pozwala rozpocząć akcję porodową.

 

Wpływ aktywności nerwu błędnego na zdrowie

Bodźce czuciowe z obszaru unerwienia nerwu błędnego dochodzą do jądra czuciowego nerwu błędnego w rdzeniu przedłużonym. Może on przykładowo przekazywać informację z chemoreceptorów o zmianie ilości składników odżywczych w krwi lub zaburzeniach mikrobioty, jak również o obecności cytokin prozapalnych (m.in. interleukiny IL-1β czy czynnik martwicy nowotworów alfa TNFα). Jest wtedy w stanie zapoczątkować szybką odpowiedź immunologiczną, na przykład poprzez aktywowanie makrofagów. Zachodzi ona na poziomie rdzenia przedłużonego.

Drugą możliwą strategią jest odpowiedź zintegrowana z ośrodkowego układu nerwowego połączona z reakcją układu hormonalnego, za którą odpowiadają podwzgórze, przysadka mózgowa oraz nadnercza. Oś podwzgórze-przysadka-nadneracza (oś HPA) jest odpowiedzialna m.in. za uwalnianie przeciwzapalnego kortyzolu (tzw „hormonu stresu”) w przypadku stresu bądź infekcji i pozostaje w ścisłym związku z układem limbicznym mózgu. Układ limbiczny natomiast znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie ośrodków odpowiedzialnych za nasze zachowania, emocje, czynności społeczne i odpowiedź na stres. Zatem odczuwalny chroniczny stres, strach i negatywne emocje (w których obserwuje się również zwiększone poziomy Interleukin-1) będzie miał również negatywny wpływ na działanie osi HPA i obniżanie aktywności nerwu błędnego.

Innymi czynnikami obniżającymi aktywność nerwu błędnego są: nadmierna aktywność układu wpółczulnego, nadmierny stan zapalny i nadmierny stres oksydacyjny prowadzący do uszkodzenia DNA. Może być przyczyną powstawania chorób (m.in. chorób krążeniowo-oddechowych, zespołów metabolicznych czy nowotworów).

 

Nerw błędny – podsumowanie

W obecnych czasach nieustannie próbujemy w pełni zrozumieć wszelkie procesy i czynniki wpływające na nasze zdrowie i samopoczucie. Mamy świadomość że do sprawnego funkcjonowania organizmu nie wystarczy tylko dobrze jeść, tylko więcej ćwiczyć lub tylko „mniej się przejmować wszystkim”. Ważne żeby wszystkie te komponenty były zbilansowane jak rónież dobrze zintegrowane w naszym ciele. Zarówno elementy psychiczne, fizyczne, neuro-hormonalne jak również energetyczno-metaboliczne. W kolejnych wpisach będę przybliżać psychoneuroimmunologiczne aspekty wzmacniania odporności.

 

Bibliografia

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5063949/pdf/TJP-594-5781.pdf

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5673632/pdf/fimmu-08-01452.pdf

 

Zobacz także:

Osteopatia – co to jest i jak leczy?

7 najlepszych sposobów na redukcję stresu

Wczesnojesienne zioła na wzmocnienie odporności cz. 1

Tagi: autonomiczny układ nerwowy, nerw błędny