Odpowiedni poziom odporności organizmu zależy od sprawnego przebiegu wszelkich procesów wewnętrznych tak, by organizm mógł znajdować się w równowadze, a więc w homeostazie. Optymalna zdolność do regulacji określonych parametrów wewnętrznych, w odniesieniu do środowiska zewnętrznego, zależy od skuteczności działania naszych systemów obronnych. Narządów, które mają kontakt ze środowiskiem zewnętrznym i starają się przefiltrować wszystkie informacje dochodzące do organizmu. Mechanizm ten ma za zadanie ograniczyć negatywny wpływ tych bodźców na sprawność funkcjonowania i zbędne zużycie energii. Są to płuca, nerki, przewód pokarmowy oraz to, co nas najbardziej ostatnio interesuje, czyli skóra.
Na czym polega homeostaza?
Homeostaza jest to zdolność organizmu do samoregulacji, poprzez utrzymywanie stałości parametrów wewnętrznych. Do parametrów tych należą m.in. temperatura ciała, pH krwi i płynów ustrojowych, ciśnienie osmotyczne, objętość płynów ustrojowych, stężenie związków chemicznych w płynach ustrojowych, ciśnienie tętnicze krwi, ciśnienie parcjalne tlenu i dwutlenku węgla we krwi.
Wymienione parametry i ich konkretne wartości są kontrolowane przez wyspecjalizowane receptory do których należą m.in. chemoroceptory (reagowanie na substancje chemiczne) czy termoreceptory (zmiany temperatury). Informacje zebrane z tych receptorów są interpretowane w ośrodkowym układzie nerwowym i przekazywane do efektorów (gruczoły wydzielania wewnętrznego) na zasadzie sprzężenia zwrotnego.
Ten fizjologiczny mechanizm regulacji może być zarówno ujemny jak i dodatni. Oznacza to, że odpowiedź w efektorze może być hamująca (zmniejszanie wydzielania określonej substancji np. hormonu) lub pobudzająca (zwiększając wydzielanie określonej substancji). Jeżeli warunki niezbędne do utrzymania homeostazy organizmu są zachowane, jest on w stanie lepiej się bronić przed wszelkimi czynnikami chorobotwórczymi.
Homeostaza a funkcje termoregulacyjne skóry
Jednym z procesów niezbędnych by mogła zaistnieć homeostaza jest zjawisko termoregulacji czyli zdolność do utrzymania temperatury ciała w optymalnym zakresie. Średnia temperatura ciała człowieka wynosi mniej więcej 37 stopni Celsjusza i pozwala na utrzymanie optymalnej sprawności metabolicznej organizmu. Skrajne odchylenia od tej wartości mogą być niekorzystne dla odporności organizmu, niebezpieczne jak również śmiertelne. Temperatura powyżej 42 stopni prowadzi do degeneracji białek, zaburzonej syntezy DNA, niewydolności narządów wewnętrznych oraz neuronalnej. Z drugiej strony, skrajne wyziębienie organizmu do temperatury poniżej 27 stopni Celsjusza, zaburzające pracę układów nerwowo-mięśniowego oraz krążeniowo-oddechowego również może okazać się śmiertelne w skutkach.
Skóra pełni w procesie termoregulacji kluczową rolę. Zarówno jako odbiorca wrażeń cieplnych ze środowiska zewnętrznego, jak również organ uczestniczący w utrzymywaniu optymalnej temperatury ciała człowieka.
Odbiór wrażeń cieplnych zachodzi dzięki termoreceptorom w skórze a dokładniej dzięki ich dwóm rodzajom znajdującym się w skórze właściwej. Położone bardziej powierzchownie i liczniejsze ciałka Krausego (inne nazwy: ciałka opuszkowate, kolby końcowe, kolby Kausego) są receptorami zimna, natomiast położone głębiej ciałka Ruffiniego – receptorami ciepła.
Regulowane przez autonomiczny układ nerwowy zjawiska wazodylatacji i wazokonstrykcji (odpowiednio rozszerzanie się i obkurczanie naczyń krwionośnych skóry) są bardzo istotnymi zjawiskami w procesie wymiany cieplnej. Wazodylatacja będzie zwiększała przepływ krwi przez skórę a tym samym promowała oddawanie ciepła na zewnątrz. Przepływ krwi w naczyniach krwionośnych skóry może zwiększać się z 300ml/min nawet do 8l/min. Zadaniem wazokonstrykcji jest natomiast zatrzymywanie ciepła wewnątrz.
Po co się pocimy?
Na skutek wzrostu temperatury ciała oraz temperatury skóry człowiek zaczyna się pocić. Produkowany w gruczołach potowych (na ciele człowieka od 1.6 do 4 milionów) pot ma za zadanie schłodzić powierzchnię skóry a ciepło z ciała jest odprowadzane poprzez zjawisko parowania. Pocenie się jest zjawiskiem bardzo ważnym dla utrzymania termicznej homeostazy i jest tym bardziej obfite im sprawniejsza jest reakcja układu termoregulacyjnego. Pocimy się także po to, by wydzielać nadmiar substancji, które w dużych ilościach mogą być dla nas szkodliwe: aminokwasów, chlorków wapnia, moczniku, sodu, potasu, witamin a nawet lekarstw.
W przypadku potrzeby podniesienia temperatury ciała, w celu utrzymania homeostazy, jeżeli wazokonstrykcja jest niewystarczającym zjawiskiem zatrzymującym ciepło, dochodzi do drżenia mięśniowego (często w połączeniu z piloerekcją czyli „gęsią skórką”). Mimowolne, szybkie drgania mięśni szkieletowych powoduje hydrolizę ATP i zamianę nie na pracę lecz na ciepło. Co ciekawe u noworodków na skutek niedojrzałości układu mięśniowego proces ten nie zachodzi.
Skóra osób starszych a termoregulacja
Wraz z wiekiem tkanki organizmu tracą swoje właściwości m.in. elastyczność, barwę, ukrwienie. Nie inaczej jest w przypadku skóry. Pogrubiała warstwa powierzchowna skóry osłabia zdolność oddawania ciepła. Niewydolność a nawet zanikanie gruczołów potowych zmniejsza możliwość „odparowywania” nadmiaru ciepła. Natomiast zmniejszona ilość i elastyczność naczyń krwionośnych skóry, upośledzają zjawiska wazokonstrykcji i wazodylatacji, tak istotne dla zachowania homeostazy.
Zmiana jakości skóry u osób w starszym wieku powoduje zdecydowane pogorszenie mechanizmów termoregulacyjnych. W tym przypadku najlepszą formą termoregulacji dla utrzymania optymalnego poziomu zdrowia jest „termoregulacja behawioralna”. Polega ona na określonych zachowaniach mających na celu utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała. Przykładowo odpowiednie ubieranie się w zależności od temperatury (zapobieganie przegrzaniu i wychłodzeniu), odpowiednia ilość przyjmowanych płynów, unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce w gorący letni dzień lub zbyt niskie temperatury zimą.
Homeostaza a termoregulacja skóry – podsumowanie
Z dzisiejszego artykułu dowiedziałaś/eś się, jak ważna jest homeostaza i jakie ważne funkcje na straży Twojego zdrowia pełni skóra. Obecnie coraz wyższą popularność zyskują antyperspiranty oraz suplementy, które mają blokować nieprzyjemny zapach potu. Niestety, stosowanie niektórych z wymienionych wyżej środków długofalowo osłabia Twój organizm oraz może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego, związanego z kumulowaniem się toksyn. Pamiętaj, że pot jest również wskaźnikiem Twojego zdrowia, a jego nieprzyjemny zapach jest związany z tym, że pozbywasz się szkodliwych substancji.
Zobacz też:
Skóra – coś więcej niż tylko przykrywka
Choroby skóry i ich leczenie w ujęciu holistycznym
Objawy skórne. Co o Twoim zdrowiu mówi skóra?
Jaki wpływ na zdrowie skóry ma mikrobiota jelit?
Bibliografia
- Tansey EA, Johnson CD. Recent advances in thermoregulation. Adv Physiol Educ. 2015;39(3):139-148. doi:10.1152/advan.00126.2014
Komentarzy