Zdrowe jelita i odpowiedzialna za ten stan mikrobiota jelit mają olbrzymi wpływ na odpowiednie odżywienie każdej z tkanek, które umożliwia zachowanie równowagi (homeostazy) organizmu. Utrzymanie homeostazy zależy od sprawnego komunikowania się organizmu ze środowiskiem zewnętrznym.
Odpowiedni odbiór i interpretacja poszczególnych bodźców jest kluczowy dla samoregulacji naszego ustroju. Już wspominałem, że organami mającymi kontakt ze środowiskiem zewnętrznym w tym procesie są płuca, nerki, przewód pokarmowy i skóra.
Skupmy się zatem teraz na połączeniu skóry i przewodu pokarmowego, ponieważ jest ono większe i bardziej znaczące niż nam mogłoby się wydawać. Coraz więcej mówi się o osi mózg-trzewia (w uproszczeniu jelita), czas zatem powiedzieć też o funkcjonowaniu osi skóra-trzewia, której sprawne działanie jest niezbędne do utrzymania homeostazy.
Cechy wspólne skóry i jelit
Trzewia (jelita) i skóra mają wiele wspólnych cech, do których należą przede wszystkim bardzo bogate ukrwienie i unerwienie. Są również bardzo złożonymi organami wchodzącymi w skład układów odpornościowego i neuroendokrynnego. Przede wszystkim są też środowiskiem licznej mikrobioty (do niedawna nazywanej florą bakteryjną; zbiór wszelkich drobnoustrojów takich jak bakterie, grzyby, wirusy żyjące w danym środowisku).
Zarówno dieta jak i choroby żołądkowo-jelitowe (układu pokarmowego) mają duży wpływ na skórę. Określone choroby układu pokarmowego mają odzwierciedlenie w określonych dermatomach (obszarach skóry unerwianych przez korzenie nerwowe z określonego poziomu rdzenia kręgowego) i objawach skórnych. Może zatem być to bardzo pomocne, a czasami ratujące życie, narzędzie podczas diagnostyki pacjenta żeby dokładnie zbadać stan skóry, wszelkie zmiany występujące na skórze i zastanowić się nad przyczyną tych zmian, w odniesieniu do innych układów.
Choroby jelit a objawy skórne – przykłady
Dysfunkcja jelit, a także zaburzenie ich flory bakteryjnej może wywoływać różnorodne objawy skórne, zarówno przy chorobach środowiskowych, jak i genetycznych.
Przykładowo, przy chronicznym zapaleniu jelit występować mogą owrzodzenia skóry, zapalenie naczyń krwionośnych powodujące wypadanie włosów, zaczerwienienia czy łuszczyca. Zaburzenia wchłaniania związane z celiakią mogą w skórze objawiać się poprzez zapalenia skóry czy łuszczycę.
Zespół Peutza-Jeghers’a to uwarunkowana genetycznie choroba w przebiegu której w przewodzie pokarmowym (najczęściej na jelicie cienkim) tworzą się polipy i często powoduje występowanie nowotworów złośliwych w narządach. W obrębie skóry zespół ten charakteryzuje się występowaniem ciemnych plam (plam soczewicowatych) w okolicy ust i warg.
Mikrobiota jelit a objawy skórne
Główną hipotezą w odniesieniu do połączenia pomiędzy trzewiami a skórą jest założenie, że mikrobiota jelit ma bardzo duży wpływ na układ odpornościowy i funkcje metaboliczne, co może wpływać na inne układy, w tym skórę. W nauce i rozwoju medycyny z pomocą jak zawsze przychodzą myszy.
Badania Erdmana pokazały, że u myszy, którym do pitej wody został dodany probiotyk (Lactobacillus reuteri), wystąpiło kilka korzystnych zmian w obrębie skóry. W grupie tej, myszy wykazywały większą grubość skóry właściwej, zwiększoną folliculogenezę, bardziej kwasowe pH skóry oraz zwiększoną produkcję sebocytów, jak również gęstszą i bardziej lśniącą sierść. Wszystkie te zmiany były skutkiem zmiany na poziomie układu odpornościowego, a dokładniej poprzez podniesiony poziom przeciwzapalnej interleukiny IL-10 (mającej m.in. wpływ na poziom limfocytów T regulatorowych) oraz obniżonym poziomem prozapalnej interleukiny IL-17 w surowicy krwi.
Kilka badań na ludziach zdaje się również wzmacniać hipotezę, że zdrowie skóry jest modyfikowane poprzez układ odpornościowy pod wpływem mikrobioty jelitowej. Należy również pamiętać, że zadaniem mikrobioty skóry (a nie jelitowej) jest walka z patogenami skórnymi. Ważne jest zatem, by oba te organy działały prawidłowo, co z kolei zapewni zdrowie naszej skóry.
Mikrobiota jelit, jej zaburzenia i wpływ na zdrowie skóry
Idąc tym tropem możemy wnioskować że dysbioza (zaburzenia w obrębie mikrobioty jelitowej) może mieć bezpośredni i negatywny wpływ na skórę. Dysbioza jelitowa jest obserwowana przy atopowym zapaleniu skóry oraz trądziku różowatym, gdzie optymalizacja ilości zdrowych bakterii jelita cienkiego doprowadziła do poprawy jakości skóry. Istnieją trzy możliwe scenariusze odpowiedzialne za ten fenomen:
- Mikrobiota jelitowa ma bardzo duży potencjał do tworzenia cząsteczek, które po przedostaniu się do krwiobiegu mogą mieć wpływ na odległe struktury (np. skórę). Wpływ ten może być zarówno pozytywny jak i negatywny. Przykładowo, związki produkowane przez bakterie jelitowe (głównie Clostridium difficile) takie jak wolne fenole oraz para-krezole (biomarkery dla zaburzonej pracy jelit), mogą poprzez krwiobieg przedostawać się i gromadzić w skórze. Mogą w ten sposób wpływać na pracę keratynocytów, zaburzając proces przekształcania się i dorastania kolejnych warstw naskórka oraz zmniejszając jego funkcję ochronną.
- Obecność bakterii mikrobioty jelitowej w krwiobiegu. Może dochodzić do tego na skutek uszkodzenia bariery jaką jest nabłonek ściany jelit. Jako przykład można podać uszkodzenie komórek Kupffer’a wątroby, których zadaniem jest wychwytywanie bakterii jelitowych i ich produktów (występujące m.in. przy niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniu wątroby). U pacjentów z łuszczycą w krwioobiegu również można znaleźć DNA bakterii pochodzenia jelitowego.
- Programowanie układu odpornościowego jeszcze w łonie matki. U dzieci we wczesnej fazie ich życia (1 tydzień do 18 miesięcy) ryzyko wystąpienia chorób atopowych jest większe w przypadku mniejszego zróżnicowania mikrobioty jelitowej. Również badania pokazują że w grupie ryzyka powstawania atopowego zapalenia skóry u dzieci (m.in. występowanie tej choroby u rodziców), podawanie probiotyków jeszcze w życiu płodowym i po narodzinach, znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju tej dolegliwości.
Zdrowe jelita a choroby skórne – podsumowanie
Zaburzenia w obrębie funkcjonowania narządów wewnętrznych mogą również stać się „widoczne” w obrębie skóry. Tzw. Strefy Head’a są to pola projekcji bólu rzutowanego ze zmienionych patologicznie narządów, do określonych pól na skórze. W obrębie skóry możemy również mieć doczynienia z innymi „znaleziskami” istotnymi diagnostycznie i terpaeutycznie z perspektywy osteopatii i fizjoterapii, w kontekście zaburzenia funkcjonowania osi jelita-skóra. Poza Strefami Head’a są to m.in. punkty Chapmana czy strefy Jarricot.
W kolejnym wpisie zgłębimy temat interpretacji wyników badania osteopatycznego w kontekście tego, co kryje i co chce nam pokazać skóra. Będzie też trochę o tym, co osteopatia może z tymi znaleziskami zrobić. 🙂
Zobacz też:
Skóra – coś więcej niż tylko przykrywka
Choroby skóry i ich leczenie w ujęciu holistycznym
Pocenie się – sposób skóry na zachowanie homeostazy?
Objawy skórne. Co o Twoim zdrowiu mówi skóra?
Bibliografia:
- O’Neill CA, Monteleone G, McLaughlin JT, Paus R. The gut-skin axis in health and disease: A paradigm with therapeutic implications. Bioessays. 2016;38(11):1167-1176. doi:10.1002/bies.201600008
Komentarzy